POŁOŻENIE

Najbliższe okolice Dusznik stanowią rozległe lasy. Wśród drzew najczęściej występują: świerk, buk, sosna i brzoza. W poszyciu występuje jarzębina, bez koralikowy i paprocie. Runo leśne tworzą borówka, grzyby i maliny. Na leśnych polanach i łąkach rośnie wiele roślin, a wśród nich chronione: pełnik europejski zwany „różą kłodzką”, dziewięćsił bezłodygowy, sasanka zwyczajna, przebiśnieg. Administracyjnie do Dusznik-Zdroju należą także osady Wapiennik, Jamrozowa Polana, Graniczna, Kozia Hala, Podgórze oraz znany ośrodek sportów zimowych, położony wysoko na stokach Gór Orlickich – Zieleniec. Na pobliskiej Jamrozowej Polanie znajduje się Centrum Polskiego Biathlonu z nowoczesna strzelnicą biathlonową, trasami biegowymi. Podstawą mającego długie tradycje lecznictwa uzdrowiskowego, obok bodźcowego klimatu są miejscowe wody mineralne typu szczaw żelazistych, wodoro-węglanowo-magnezowo-sodowych, zawierających wolny dwutlenek wegla. Uzdrowisko dysponuje kilkoma nowoczesnymi sanatoriami, zakładem przyrodoleczniczym i pijalnią wód mineralnych, należącymi do Zespołu Uzdrowisk Kłodzkich, ponadto wieloma domami wypoczynkowymi i pensjonatami. Duszniki-Zdrój od 1946 r. są miejscem dorocznych, sierpniowych festiwali chopinowskich, w których uczestniczą pianiści o światowej renomie i liczna rzesza miłośników muzyki genialnego kompozytora.

WARUNKI NATURALNE

Górski charakter krajobrazu dominuje na całości obszaru gminy powyżej uzdrowiska. Jest to obszar o szczególnych walorach krajobrazowych. Zalesione pasmo Gór Orlickich tworzy wyrównaną powierzchnię szczytową wzdłuż granicy państwa, ponad którą górują szczyty przekraczające wysokość względną 1000 m n.p.m. (Śerlich – 1025 m, Zielony Garb – 1026 m, Orlica 1084 m). Poniżej w rejonie Zieleńca, Podgórza i Granicznej doliny górskich dopływów Bystrzycy Dusznickiej rozczłonkowują powierzchnię stokową gór na pojedyncze grzbiety (Przyjacielska Kopa – 737 m, Sołtysia Kopa – 895 m, Mylna -879 m, Borsuk – 843 m, Chybna – 775 m, Gajowa – 701 m, Jeleń – 801 m). Wzdłuż całej długości górskiego odcinka Bystrzycy Dusznickiej płynie ona głęboko wciosaną doliną, która stanowi naturalną granicę pomiędzy pasmem gór Orlickich i Bystrzyckich. W tym zespole zachował się w pełni naturalny, górski krajobraz. Góry Bystrzyckie wkraczają na obszar miasta w części północno-wschodniej. Jest to część zalesionego, kopulastego kompleksu górskiego z kulminacjami Ptasia Góra (745 m n.p.m.) i Nawojowa (675 m n.p.m.).

KLIMAT

Duszniki-Zdrój charakteryzują się klimatem górskim, ze średnią roczną temperaturą 6,2ºC, w tym w styczniu –3,3ºC, w lipcu 15,1ºC. Długość okresu zimowego wynosi 16-18 tygodni, zaś letniego ok. 6 tygodni. Maksymalna wilgotność względna obserwowana jest w listopadzie, grudniu i styczniu, minimalna w kwietniu i maju. W przedziale rocznym jest 44 dni z mgłami, średnia liczba dni pogodowych wynosi 55. Dominują wiatry z kierunku południowo-wschodniego. Roczna suma opadów przekracza 1000 mm, maksimum opadów w lecie, minimum w lutym. Pierwszy śnieg pojawia się w połowie października, ostatni w połowie maja. Średnia liczba dni z opadami śnieżnymi – 200 dni, w tym z szatą śnieżną 125 dni. Powyższe uwarunkowania naturalne są korzystne dla narciarstwa i innych sportów zimowych. Urozmaicona konfiguracja terenu ma bezpośredni wpływ na zróżnicowanie warunków mikroklimatycznych. Najwyższe temperatury i warunki usłonecznienia występują na stokach o ekspozycji południowej. Stoki o ekspozycji północnej mają zdolności większej akumulacji śniegu i długotrwałości jego pokrywy. Doliny rzeczne są naturalnymi rynnami spływu mas chłodnego powietrza, bądź jego zalegania. Są to tereny wyraźnej inwersji termicznej. Kompleksy i zespoły leśne stanowią naturalną zaporę dla wiatrów, sprzyjają akumulacji pokrywy śnieżnej i jej trwałości. Klimat Dusznik posiada specyficzne właściwości, które szczególnie daje się odczuć na terenie uzdrowiska. Uzdrowisko położone jest na wysokości 560 m n.p.m., a klimat jest tu taki, jaki występuje na wysokości 1000 metrów. Klimat dusznicki ma pewne cechy klimatu podalpejskiego.

RYS HISTORYCZNY

Historia osadnictwa na terenie naszej gminy i okolic sięga neolitu. Natomiast pierwsze wzmianki pisane o osadzie nad Bystrzycą Dusznicką pochodzą z 1324 r. W XIV w. otrzymała prawa miejskie w wyniku lokacji. Rozwój swój miasto zawdzięczało m.in. położeniu na szlaku handlowym łączącym Śląsk z Czechami. Na przełomie X i XI w wzniesiono na wzgórzu Gomola drewnianą warownię strzegącą strategicznej przełęczy Polskie Wrota. W wiekach późniejszych zbudowano w miejscu dawnej budowli zamek murowany złożony z zabudowań mieszkalnych i gospodarczych oraz wysokiej 30-metrowej wieży. Była to siedziba właścicieli dóbr feudalnych Homole – Panowiców. Ich stanowe dominium obejmowało dwa miasta: Duszniki i Lewin oraz 21 wsi. W okresie wojen religijnych zamek opanowali husyci i osadzili w nim swoją załogę. Opuszczony w 1560 r. zaczął popadać w ruinę. Z dawnej warowni do dnia dzisiejszego pozostał fragment muru obwodowego oraz część wieży ok. 10-metrowej wysokości. Duszniki pozostawały własnością prywatną aż do likwidacji dominium homolskiego w 1595 r.

W połowie XIV w w Dusznikach rozwinęło się hutnictwo eksploatujące niewielkie pokłady rud żelaza, którą wytapiano w pobliskiej kuźnicy mieszczącej się na terenie dzisiejszego Podgórza. Złoża rud szybko się jednak wyczerpały i górnictwo upadło, by po przeszło czterech wiekach znów powrócić do Dusznik. W początkach XIX w. w Dolinie Strążyskiej powstały zabudowania dużej huty żelaza należącej do rodziny Mendelssohnów. W posiadłości swoich stryjów w 1823 r przebywał Feliks Mendelssohn – Bartholdy. Młody kompozytor dał najprawdopodobniej wiele koncertów w rozwijającym się w tym czasie uzdrowisku. Na cześć kompozytora społeczeństwo dusznickie nazwało główną aleję prowadzącą do dawnej huty jego imieniem.

W końcu XVI w. nastąpił ożywiony rozwój miasta związany głównie z tkactwem, handlem i papiernictwem. Jeszcze przed 1562 r. istniał w Dusznikach młyn papierniczy. Zabudowania obecnej papierni pochodzą z 1605 r. i stanowią zespół przylegających do siebie obiektów: budynku głównego, suszarni, pawilonu wejściowego i niewielkiej przybudówki. W 1968 r. powstało tu Muzeum Papiernictwa gromadzące eksponaty dotyczące historii papiernictwa i rozwoju przemysłu papierniczego. W 1971 r. uruchomiono czerpalnię papieru, gdzie do tej pory odbywa się produkcja papieru metodami rękodzielniczymi. Wojna 30-letnia przyniosła zniszczenia i zahamowanie rozwoju miasta przez ciągłe przemarsze wojsk szwedzkich i cesarskich oraz kontrybucje. Ponowny rozwój miasta nastąpił dopiero w drugiej połowie XVII i w XVIII w. Duszniki stały się znaczącym ośrodkiem tkactwa i handlu suknem, ośrodkiem produkcji papieru i uzdrowiskiem. Chociaż pierwsze wzmianki o wodach leczniczych pochodzą z początku XV w., to dopiero w 1769 r. przeprowadzono pierwsze badania źródeł mineralnych. Od tego momentu szybko potoczył się rozwój uzdrowiska. Powstały pawilony, zajazdy, pierwsze urządzenia kąpielowe, dom towarzyski. Z roku na rok wzrastała frekwencja tak, że na początku XIX w. Duszniki znane były niemal w całej Europie. Wybudowanie malowniczej drogi z Dusznik do Polanicy przez Piekielną Dolinę i poprowadzenie w latach 1890-1905 linii kolejowej do Kudowy spotęgowało napływ kuracjuszy i turystów do miejscowości uzdrowiskowych w tej części Ziemi Kłodzkiej.

W Dusznikach przebywało wielu wybitnych Polaków, którzy pozostawili po sobie interesujące opisy i widoki dawnego uzdrowiska. Znakomitym gościem był król Jan Kazimierz, który podążając po abdykacji do Francji, zatrzymał się 17.08.1669 r. w zajeździe „Pod Czarnym Niedźwiedziem”. W 1818 r. przebywał na kuracji Józef Elsner, za którego namową w dniu 3.08.1826 r. przyjechał do Zdroju jego wybitny uczeń Fryderyk Chopin z matką i siostrami. Pobyt i kuracje kompozytora ukoronowały dwa koncerty na cele dobroczynne. Duszniki rozsławili również: pisarz Fryderyk Skarbek, poeta i kaznodzieja Karol Bołoz Antonowicz, poeta Roman Zmorski, Zygmunt Bogusz Stęczyński, Zygmunt Krasiński i Karl von Holtei, lekarz Fryderyk Skobel i Edward Dembowski.

Po 1945 r. Duszniki stały się jednym z najpopularniejszych uzdrowisk i wczasowisk w Polsce. Już w 1946 r zorganizowano tutaj I Międzynarodowy Festiwal Chopinowski, dawne pensjonaty i hotele zamieniono na szpitale uzdrowiskowe, sanatoria i domy wczasowe. Zlikwidowano stare ujęcia wód mineralnych i wybudowano nowe wraz z Pijalnią Wód Mineralnych. Zaplecze części uzdrowiskowej stanowią obecnie: Zakład Przyrodoleczniczy świadczący pełną gamę usług leczniczych, dwa szpitale uzdrowiskowe, liczne sanatoria, ośrodki wypoczynkowe, hotele, pensjonaty, restauracje, kawiarnie i bary. Historia miasta jest nierozerwalnie związana z historią uzdrowiska. O jego powstaniu zadecydowało odkrycie licznych źródeł wód leczniczych. Lecznicze właściwości źródła „Zimny Zdrój” znane są już w 1408 roku. Sława wód dusznickich wybiegała daleko poza granice kraju. Ze względu na swój przyjemny smak były poszukiwane jako napój biesiadny przez znakomite rody. Jednakże dopiero w XVIII wieku należycie oceniono i rozpoczęto wykorzystywanie źródeł. Około roku 1770 leczniczymi właściwościami wód dusznickich zaczyna się interesować świat lekarski. W roku 1801 lekarz zdrojowy dr Blottner wydał w Kłodzku broszurę, której tytuł brzmiał: „Przewodnik dla tych, którzy chcą korzystać z kuracji mlecznej i źródeł zdrowotnych w Kudowie i Dusznikach jako środka leczniczego”. Autor dedykował ją doktorowi medycyny Mogalle z Wrocławia, „lekarzowi wyższego urzędu górniczego i asesorowi Collegi Medici et Sanitas”. Lekarz ten (najprawdopodobniej Polak z Opola) zasłużył się na polu lecznictwa uzdrowiskowego na Dolnym Śląsku. Opublikował on wiele prac dotyczących głównie opisu źródeł mineralnych i kąpielisk śląskich, przyczyniając się do ich rozwoju. Położone w ówczesnym hrabstwie kłodzkim Duszniki zawdzięczają mu rolę uzdrowiska oraz założenie zakładu mlecznego i żętycznego. Wiedziony przykładem podobnych zakładów położonych w górach czeskich doszedł do wniosku, że właśnie Duszniki ze względu na najwyższe położenie i podalpejskie warunki (flora i klimat) mogą spełnić podobną rolę. W 1800 roku powstał taki zakład w Dusznikach. Doktor Mogalla opracował nowy lepszy sposób wykwaszania serwatki i żętycy dla celów leczenia. Dzięki temu uzdrowisko szybko zyskało sobie uznanie, a liczba kuracjuszy wzrastała z roku na rok.

Duszniki powstały w XIII w. jako osada związana z pobliskim gródkiem Homole. Prawdopodobnie na początku XIV w. uzyskała prawa miejskie i pełniła funkcje targowe przy szlaku handlowym wiodącym z Czech przez Polskie Wrota i dalej doliną Bystrzycy do Kłodzka. od początku XVI w. znane były lecznicze właściwości zdroju „Zimnego”, a od 1797 zdroju „Letniego”. Jeszcze przed końcem XVIII w. powstały pierwsze łazienki i pensjonaty. Wielką popularnością wśród ściągających do Dusznik gości cieszyła się kuracja przy użyciu koziego i owczego mleka. Do stającego się coraz bardziej modnym uzdrowiska zaczęli przyjeżdżać słynni goście: w 1813 bawił tutaj Fryderyk Wilhelm III, tu leczyli się ranni żołnierze polscy armii napoleońskiej, tu w 1815 przebywał Józef Morawski, w 1818 Józef Elsner, w 1826 Fryderyk Skarbek i Fryderyk Chopin. Jeszcze przed I wojną światową wybudowano tutaj dom zdrojowy i sporo nowych pensjonatów. W okresie międzywojennym zbudowano skocznię narciarską, tor saneczkowy, tor bobslejowy i lodowisko. Po II wojnie światowej obiekty uzdrowiskowe upaństwowiono, a większość pensjonatów przejął Fundusz Wczasów Pracowniczych. Duszniki stały się popularnym uzdrowiskiem i wczasowiskiem świata pracy. W okresie małej stabilizacji, w latach 60-tych, powstał nowy dom zdrojowy z pijalnią wód mineralnych, zbudowano też kilka nowych budynków sanatoryjnych.

IMPREZY KULTURALNE W DUSZNIKACH-ZDROJU

FESTIWALE CHOPINOWSKIE

Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju odbywa się corocznie dla upamiętnienia pobytu Fryderyka Chopina, który podczas pobytu w kurorcie dał dwa koncerty na cele dobroczynne. Festiwal Chopinowski odbywa się od 1946 roku, stając się tym samym jednym z najstarszych w Polsce, a tym samym gromadzi najznakomitsze gwiazdy pianistyki z kraju i całego świata. Kilku dyrektorów filharmonii wyznało, że w całym sezonie nie goszczą u siebie takiej plejady pianistów, jaka występuje podczas jednego festiwalu w Dusznikach-Zdroju. Występowali tu niemal wszyscy najwybitniejsi pianiści okresu powojennego – tak polscy jak i zagraniczni – m.in. Halina Czerny-Stefańska, Barbara Hesse-Bukowska, Adam Harasiewicz, Piotr Paleczny, Krystian Zimerman (dwukrotnie), Stefan Askenaze, Stanisław Bunin, Dang Thai Son, Światosław Richter i wielu, wielu innych znakomitych artystów. Niektórzy po raz pierwszy w Polsce występowali na dusznickiej estradzie, po czym otrzymywali zaproszenia do Filharmonii Narodowej i innych sal koncertowych w naszym kraju. Tak było z Katryn Stoth, z Arkadim Volodosem zwanym nowym Horowitzem, Marc-Andre Hamelin, Dmitrijem Baszkirowem i Nelsonem Freierem i znaczną grupą innych wielkich artystów. Wielki pianista brazylijski Nelson Freire, który wystąpił w tegorocznym Festiwalu w Dusznikach Zdroju zapytany o najważniejsze wydarzenia w jego sezonie artystycznym 1999 powiedział, że jest to wykonanie II Koncertu Fortepianowego Fr. Chopina z Boston Symphony w Tanglewood i udział w Festiwalu Chopinowskim w Dusznikach-Zdroju – wypowiedź odnotowana w programie Nadzwyczajnego Koncertu z okazji 150 rocznicy śmierci Fryderyka Chopina, który odbył się 17 października 1999 w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Podczas 55 Festiwalu (2000 r.) wystąpili m.in. laureaci pierwszych nagród prestiżowych konkursów pianistycznych na świecie: Busoniego w Bolzano, Czajkowskiego w Moskwie, Radia Bawarskiego w Monachium, w Santander, w Cleveland, Sibeliusa w Helsinkach, w Miami, Ivo Pogorelica, Marthy Argerich w Buenos Aires, Królowej Belgijskiej w Brukseli, Clary Haskil, Van Cliburna w Dallas, w Londynie. Istotny wkład w formę i sukcesy Międzynarodowych Festiwali Chopinowskich w Dusznikach-Zdroju mają cenieni polscy muzycy: Tadeusz Strugała-Dyrektor Artystyczny w latach 1975-85, Marek Pijarowski-Dyrektor Artystyczny w latach 1986-87, Jerzy Swoboda- Dyrektor Artystyczny w latach 1988-92, i obecny (od 1992 r) Dyrektor Artystyczny Prof. Piotr Paleczny. Fundacja Międzynarodowych Festiwali Chopinowskich w Dusznikach-Zdroju powstała w 1989 roku aby podtrzymać tradycje chopinowskie, datujące się od połowy XIX wieku. Robi to skutecznie, kontynuując pracę poprzedników. Organizuje Międzynarodowe Festiwale Chopinowskie w Dusznikach-Zdroju; gromadzone są archiwalia: druki i fotografie, medale pamiątkowe, obecnie przygotowana jest do druku historia tradycji i Festiwali Chopinowskich w Dusznikach Zdroju, pisana przez historyków i muzykologów; archiwizowane są też taśmy video i nagrania audio w technice cyfrowej. Powstaje też Międzynarodowe Centrum Chopinowskie gdzie będą organizowane klasy mistrzowskie, sympozja itp. www.chopin.duszniki.pl, e-mail: chopin@duszniki.pl

ZABYTKI I ATRAKCJE TURYSTYCZNE

MUZEUM PAPIERNICTWA

Kiedy jedziemy główną trasą prowadzącą do granicy polsko-czeskiej w Kudowie na Ziemi Kłodzkiej, tuż przed Dusznikami widzimy stojący przy drodze nad brzegiem Bystrzycy Dusznickiej zabytkowy młyn papierniczy. Papier czerpie się tu już od 400 lat, zaś lokalizacja obiektu nie jest oczywiście przypadkowa – była ona uwarunkowana zapotrzebowaniem na czystą wodę, niezbędną do produkcji.

Papiernia dusznicka jest jedną z największych atrakcji turystycznych naszego pięknego regionu. Jest to jedyny zachowany i do dziś działający obiekt tego typu w Polsce i jeden z nielicznych w środkowej Europie. Jak wynika z dokumentów archiwalnych i z napisu umieszczonego na kamiennym nadprożu, młyn wzniesiono, a właściwie odbudowano po wcześniejszej powodzi, w roku 1605. Dziś budynek wchodzi w skład zabytkowego kompleksu przemysłowego, harmonijnie wtopionego w otoczenie. Najbardziej charakterystyczne elementy to gontowy dach oraz fascynujący kontrast, jaki tworzą drewniane ściany suszarni z częścią murowaną obiektu. Szczególnie godne uwagi są drewniane woluty na ścianie szczytowej od strony zachodniej. Do dawnego budynku mieszkalno-produkcyjnego prowadzi dodatkowy pawilon wejściowy. W roku 1562 pierwszy znany nam z imienia papiernik dusznicki Ambrosius Tepper sprzedał swój młyn Nikolausowi Kretschmerowi z Saksonii. Papiernia pozostała w rękach Kretschmerów przez ponad 140 lat (1562-1706). Do dziś zachowały się dwa portrety olejne pokazujące Samuela (właściciela obiektu w latach 1640-1656) i Christiana Wilhelma (właściciela w latach 1689-1706). To właśnie kunsztowi kolejnych Kretschmerów wyroby dusznickie zawdzięczały swe dobre imię.

W Dusznikach produkowano wówczas jedne z najlepszych papierów na całym Śląsku. Za swe zasługi bracia Gregor i Georg Kretschmerowie w roku 1607 otrzymali od cesarza Rudolfa II tytuł szlachecki. W roku 1685 wnuk Gregora, Christian, sprawujący także urząd burmistrza Dusznik, uzyskał przywilej na dostawę papieru do wszystkich urzędów we Wrocławiu. Dysponował on też prawem wyłączności na pozyskiwanie szmat na terenie Ziemi Kłodzkiej, co zapewniało odpowiednią ilość surowca do produkcji. Ostatni papiernik z rodziny Kretschmerów, Christian Wilhelm, prawnuk Gregora w roku 1706 sprzedał młyn Antonowi Hellerowi z Friedlandu w Czechach. Potomkowie i spadkobiercy Hellera władali młynem do roku 1822. Najpierw papiernię przejął po ojcu Anton Benedikt Heller, a następnie jego zięć Josef Ossendorf, mąż Antonii Heller. Papiernikiem był też zięć Ossendorfa Jan Leo Königer. Sztuka wytwarzania papieru była wówczas ściśle strzeżoną tajemnicą, przekazywaną w rodzie z pokolenia na pokolenie. Rodziny papierników były wykształcone i obeznane ze sztuką, o czym świadczy dziś zachowany portret Ossendorfa przy klawesynie. Za Hallerów w papierni wprowadzono nowe urządzenia i technologie.

W roku 1719 koło podsiębierne zastąpiono nasiębiernym, dzięki czemu uzyskano więcej energii potrzebnej do przetwarzania szmat. Pierwszy na Śląsku holender, nowoczesne urządzenie do rozdrabniania włókien ze szmat, zamontowano właśnie w Dusznikach w roku 1737, cno też doprowadziło do zwiększenia produkcji. Zainstalowano także urządzenia do wygładzania papieru (1742) oraz do cięcia szmat (1753). W roku 1742, po pierwszej wojnie śląskiej, Ziemia Kłodzka przeszła pod panowanie Prus. W sześć lat później Anton Benedikt Heller zobowiązał się dostarczać dobrej klasy papier na potrzeby władz pruskich. Ponieważ oferowane przezeń wyroby dorównywały jakościowo i cenowo papierom holenderskim i francuskim, w roku 1750 Hellerowi przyznano tytuł oficjalnego dostawcy papieru na dwór pruski. Godność tę otrzymał także jego zięć, Josef Ossendorf. W wyniku wojen napoleońskich na początku XIX w. produkcja papieru uległa zahamowaniu. Ostatni właściciel papierni związany z rodziną Hellerów, Jan Leo Kröger, w roku 1822 zlicytował obiekt, który nabył wówczas Josef Wiehr z Ząbkowic Śląskich. Młyn pozostał w posiadaniu Wiehrów do roku 1939. Papier ręcznie czerpany wytwarzano w Dusznikach aż do początku XX w. Tymczasem inne papiernie już w połowie XIX w. zmodernizowały produkcję, instalując maszyny papiernicze. W roku 1905 Karl Wiehr zaczął również maszynowo produkować papier i tekturę, lecz nie zdołał już nadrobić zapóźnienia, aż wreszcie w roku 1937 młyn zawiesił działalność ze względu na pogarszającą się sytuację finansową.

W roku 1939 cały obiekt, stanowiący zabytek techniki i architektury przemysłowej, przekazano miastu. Już wówczas ostatni właściciel wyraził życzenie, by w papierni urządzić muzeum techniki. Życzenia tego, zaświadczonego też w literaturze fachowej, długo nie można było spełnić. Na przeszkodzie stanęła wojna, w wyniku której Śląsk wraz z Ziemią Kłodzką znalazł się w granicach Polski. Inicjatywę podjął w roku 1968 polski przemysł papierniczy, urządzając w zabytkowym poniemieckim młynie Muzeum Papiernictwa.

Pierwsze eksponaty były skromne – były to wieszaki do suszenia tektury i kilka form czerpalnych z sitami żeberkowymi, z XIX w. Stopniowo kolekcja zaczęła się jednak wzbogacać, szczególnie o dawne urządzenia pomiarowe do oceny jakości papieru, które możemy dziś podziwiać w ramach stałej ekspozycji. Niezwykle cenne są też zachowane portrety właścicieli papierni. Podczas prac renowacyjnych, prowadzonych pod koniec lat sześćdziesiątych, w pomieszczeniach drugiego piętra odkryto malowidła z wieku XVII i XIX. Namalowano je na drewnianej powierzchni ścian i kasetonowego stropu. W latach 1987-89 zostały one gruntownie odrestaurowane.

Aby przywrócić papierni jej pierwotną funkcję, w roku 1971 wznowiono produkcję ręcznie czerpanego papieru. Papier ten wytwarza się jak dotąd na bazie celulozy, zaś zyski z jego sprzedaży dofinansowują działalność placówki. Produkcja odbywa się – jak dawniej – na parterze budynku młyna. Znajduje się tam holender do rozdrabniania celulozy, dwie kadzie czerpalne oraz prasy do odciskania.

Czysta górska woda Bystrzycy Dusznickiej wciąż gwarantuje wysoką jakość papieru. W zależności od zapotrzebowania produkuje się tu papiery akwarelowe, rysunkowe, drukarskie i do pisania do formatu A2. Realizowane są też zamówienia specjalne, jak na przykład czerpanie papieru ze specjalnym znakiem wodnym według projektu lub pomysłu klienta. Oferta obejmuje także atrakcyjne papiery artystyczne, zdobione kwiatami i ziołami Ziemi Kłodzkiej, albumy poezji, wyroby galanteryjne. Wykonuje się tu także skład ręczny i druk wizytówek, listowników i innych wyrobów do formatu A3. Zwiedzający mają możliwość zrobienia zakupów w firmowym sklepie.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. ŚŚ. PIOTRA l PAWŁA

Kościół usytuowany jest na wyniesieniu terenu, oddzielony od ulicy wysokim kamiennym murem oporowym. Od strony północnej i zachodniej mur otacza kościół razem z terenem dawnego cmentarza przykościelnego. W murze od strony wewnętrznej znajdują się nagrobki i epitafia. Po lewej stronie od wejścia do kościoła stoi figura Jana Nepomucena, po prawej resztki fontanny. Pierwsze wzmianki o parafii w Dusznikach pochodzą z 1324 r., które mówią o proboszczu dusznickim Albrechcie. Z 1346 roku pochodzi wzmianka o kościele z ołtarzem św. Katarzyny. Około połowy XVI w. powstaje w miejscu dawnej, drewnianej świątyni kościół murowany. Jego prezbiterium to południowo-wschodnia kaplica obecnego kościoła. W roku 1550 odbywają się w nim pierwsze protestanckie kazania. Pod koniec XVI wieku z pomocą cesarską kościół zostaje odnowiony, a w 1598 r. powstaje nowa kazalnica, przeniesiona później do kaplicy pw. Św. Trójcy. Początek XVII w. rozpoczyna się niefortunnie – pożarem kościoła, który zostaje odbudowany dopiero w 1629 r. Od 1623 r. kościół przechodzi w ręce katolików i w tych rękach dotrwał do dnia dzisiejszego. W latach 1641- 1680 powstaje kamienna wieża, do dziś istniejąca, przebudowana w 1656 r. i później w 1675 r.

W końcu XVII w, z powodu zniszczenia wewnętrznych drewnianych empor postanowiono jego przebudowę. W 1708 r. poświęcono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła, ustawionego prostopadle do pierwotnego. Projekt barokowej budowli przygotowuje Lorenz Meyser z Kłodzka. Budowę zakończono w 1730 r. W 1771 r. następuje przebudowa sklepienia prezbiterium. W 1780 powstaje nowy chór muzyczny i polichromie dusznickiego malarza Grunda. W roku 1816 zbudowano obecną dzwonnicę, a w 1817 kaplicę północną. W trakcie wielkiego pożaru miasta w 1844 r. spłonęły dachy i zawaliło się sklepienie wieży.

Wewnątrz bogate wyposażenie, m.in. barokowy ołtarz główny z ok. 1730 r. autorstwa M. Kösslera z figurami z lat 1717-25, z obrazem wybitnego czeskiego malarza Piotra Brandla „Pożegnanie Apostołów Piotra i Pawła”. Pozostałe ołtarze z 1720, 1725 i 1780 r. oraz z pocz. XIX w. Najcenniejszy jest ołtarz „Czternastu Wspomożycieli” z figurami najprawdopodobniej dłuta M. Kösslera. W kościele znajduje się również renesansowa chrzcielnica z 1560 r, zdobiona ornamentem, rokokowy prospekt organowy z 1780 r., liczne rzeźby i obrazy barokowe z XVIII i XIX w. Na szczególną uwagę zasługuje ambona ok. 1730 r. prawdopodobnie przez M. Kösslera, na zlecenie proboszcza J. Heinela. Ma kształt wieloryba z rozwartą paszczą. W 1732 r. fig. Ewangelistów wykonał sławny śląski rzeźbiarz M. I. Klahr.

KOŚCIÓŁ POLSKO-KATOLICKI PW. MATKI BOŻEJ RÓŻAŃCOWEJ

Pierwotnie kościół ewangelicki szwedzkiego Związku Gustawa Adolfa, powstał jako pierwszy kościół tego związku na Śląsku. W 1844 r. fundator Riwotzky kupił teren przy ob. ul. Słowackiego. Budowę prowadził architekt Haeusler, pod nadzorem król. isnp. Opitza. W fundamentach umieszczono słój z dwoma talarami i medalem z berlińskiej wystawy przemysłowej z 1844 r. Pierwotnie płaskie nakrycie wieży wykonane było przez przez Reunera z Wrocławia. Budowę kościoła zakończono w 1845 r., w sierpniu 1846 r. zawieszono w wieży dzwony. Wokół kościoła usytuowano cmentarz. W 1893 r. ukończono hełm wieży. W 1892 r. powstaje nowa zakrystia, posadzka kościoła, ołtarz, ambona i organy oraz wystrój malarski Rogowskiego.

KOŚCIÓŁ PW. NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA

Decyzję o budowie kościoła zdrojowego podjęto w roku 1897. Budowę rozpoczęto w 1899, a zakończono w 1902 r. Świątynia usytuowana jest na stoku góry, na tarasie. Prowadzą do niej kamienne schody od strony ul. Wojska Polskiego. Kościół obsługiwany jest przez Ojców Franciszkanów. Msze Św. odprawiane są w nim jedynie w okresie letnim.

KLASZTOR OO. FRANCISZKANÓW

Zespół powstał w latach 1925-1926 jako klasztor i jednocześnie dom wypoczynkowy dla braci franciszkanów z całej prowincji śląskiej. W kaplicy pw. śś Franciszka z Asyżu i Leonarda odprawiane są Msze Św. codziennie o godz. 7.00 i 19.00, a w niedziele i święta o godz. 7.00, 9,00, 10.15, 11.30 i 19.00.

DAWNA KAPLICA PW. ŚW. TRÓJCY

Kaplica stoi na Wzgórzu Rozalii (560 m n.p.m.) otoczona lasem bukowym. Można do niej dojść łagodną drogą wijącą się serpentyną po stoku lub 132 stopniami. Budynek powstał jako kaplica wotywna pw. Św. Trójcy, po zarazie w 1679 r. W 1704 r. powstaje przy kaplicy pustelnia. W 1806 r opuszcza pustelnię ostatni eremita. Około połowy XIX w. dobudowano zakrystię. Domek pustelnika przylegający do kaplicy rozebrano w latach 60-tych XX- wieku. W 1970 r. kaplicę przekształcono w Muzeum Festiwali Chopinowskich (obecnie nie działa). Po południowej stronie kaplicy znajduje się nagrobek rodziny Fraise z datą 1685, w formie groty, z ułożoną na katafalku postacią kobiecą, która jedną dłonią podpiera głowę, a druga spoczywa na czaszce

TEATR ZDROJOWY IM. FRYDERYKA CHOPINA

Budynek powstał w latach 1802-1805 jako dom towarzyski, gdzie skupiało się życie kulturalne ówczesnego uzdrowiska. Teatr powstał wraz z zespołem trzech innych budynków wokół placu zdrojowego. Budowę prowadził cieśla Kretschmer i murarz Stiller, projektantem był arch. H. Geissler. W 1808 r. dobudowano od północy salę bilardową. W 1826 r. koncertował w nim Fryderyk Chopin. Teatr usytuowany jest w pobliżu rzeki Bystrzycy Dusznickiej w Parku Zdrojowym. Obecnie odbywają się w nim liczne koncerty fortepianowe, przedstawienia teatralne, koncerty zdrojowe, wieczory z muzyką lekką, łatwą i przyjemną.

KAMIENNY OBELISK Z POPIERSIEM FRYDERYKA CHOPINA

Kamienny obelisk został ufundowany przez Wiktora Magnusa z zawodu leśnika, zamiłowanego w muzyce Chopina. W pobliżu miejsca historycznego koncertu wielkiego kompozytora stanął diorytowy głaz dwumetrowej wysokości z brązowym medalionem przedstawiającym popiersie artysty i podpisem w języku łacińskim „Fryderykowi Chopinowi, który w Dusznikach w roku 1826 swą sztuką prawdziwą i wysoką kulturą szlachetny duszy charakter w zaraniu młodości okazał, pomnik ten ku wiecznej rzeczy pamięci za pozwoleniem władz miejskich Polak Polakowi wystawił”. Odlewu płaskorzeźby dokonała warszawska pracownia braci Łopieńskich według projektu Romana Lewandowskiego. Odsłonięcie obelisku nastąpiło 19 czerwca 1897 r.

POMNIK FRYDERYKA CHOPINA

Pomnik ten został zrealizowany wg projektu artysty rzeźbiarza Jana Kucza, który otrzymał jedną z dwu równorzędnych nagród w konkursie na pomnik Chopina w Londynie. Odlewu z brązu dokonała specjalistyczna pracownia warszawska „Brąz Artystyczny”. Pomnik stanął w Parku Zdrojowym, przed południowym wejściem do Teatru Zdrojowego w 1976 r., w 150 rocznicę pobytu kompozytora w naszym mieście. Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonano w czasie trwania XXX Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego.

FIGURA WOTYWNA MATKI BOŻEJ Z DZIECIĄTKIEM

Postawiona w 1725 roku na Rynku jako wotum za uratowanie od zarazy. Przedstawia Matkę Bożą z dzieciątkiem Jezus w otoczeniu śś. Floriana i Sebastiana, strzegących miasto od zarazy i ognia.

PODSTAWOWE PROFILE LECZNICZE W DUSZNIKACH ZDROJU

KARDIOLOGIA: choroba niedokrwienna serca, stany po zawale serca, miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych.
GASTROLOGIA: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, schorzenia wątroby i jelit.
PULMONOLOGIA: chroniczne i alergiczne schorzenia dróg oddechowych.
GINEKOLOGIA: niepłodność, zapalenia przydatków.
NARZĄD RUCHU
OSTEOPOROZA

Uzdrowisko Duszniki-Zdrój dysponuje pełnym zakresem świadczeń leczniczych t.j. zabiegami przyrodoleczniczymi, badaniami specjalistycznymi, badaniami analityczno-diagnostycznymi, kuracją pitną i leczeniem dietetycznym.

NATURALNE TWORZYWA LECZNICZE W DUSZNIKACH ZDROJU:
– szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-sodowe, magnezowe, żelaziste, lekko radoczynne;
– złoże borowinowe typu wysokiego.

Największym bogactwem naturalnym Dusznik są lecznicze źródła mineralne należące do typu źródeł szczelinowych. Wody te wypływają ze skał metamorficznych (łupków łyszczykowych), zaś powstający w głębi ziemi powulkaniczny dwutlenek węgla nasyca wody podziemne pochodzenia opadowego, dzięki czemu mają one lepsze zdolności rozpuszczania skał. Stopień mineralizacji jest na poziomie 1,3 – 2,5 g/dm3. Mają one stabilny skład chemiczny. Wydajność źródeł ulega nieznacznym wahaniom tylko pod wpływem opadów atmosferycznych. Używane są do kuracji pitnej, kąpieli mineralnych i do produkcji CO2.

Obecnie eksploatuje się pięć źródeł. Są to:
– „Pieniawa Chopina” – szczawa wodorwęglanowo-wapnio-sodowa,żelazista, wydajność 330 m3/min, zawiera CO2,temperatura 18°C, głębokość 78 m.
– „Jan Kazimierz” – szczawa wodorowęglanowo-wapniowo-sodowa,siarczkowa, wydajność 80 dm3/min, zawiera CO2,temperatura 16°C, głębokość 160 m.
– „Agata” – szczawa wodorowęglanowo-sodowo-magnezowa,żelazista, wydajność 14 dm3/min, zawiera CO2,temperatura 12°C, głębokość 20 m.
– „Jacek” – szczawa wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowa,radoczynna, siarkowa, wydajność 7 dm3/min, zawiera CO2,temperatura 18°C, głębokość 90 m.
– „B-4″ – szczawa wodorowęglanowo-wapniowo-sodowa-magnezowa,żelazista, wydajność 7 dm3/min, zawiera CO2,temperatura 16,6°C, głębokość 55 m (17)

WYKONYWANE ZABIEGI:

– Aquavibron,
– diadynamic,
– gimnastyka ogólnoustrojowa grupowa i indywidualna
– gimnastyka przyrządowa,
– inhalacje solankowe,
– inhalacje solankowo-olejkowe,
– interdyn,
– galwanizacja + jonofereza,
– kąpiele igliwiowe,
– kąpiele mineralne,
– kąpiel 4-komorowa,
– krioterapia miejscowa,
– laseroterapia,
– magnetotronic,
– masaż częściowy,
– masaż wirowy,
– terapuls,
– ultradźwięki,
– zawijania borowinowe.

Aktywnie

Dla zdrowia

Dziedzictwo

Na łonie natury

Galeria